ORÍGENES

Becale’, u municipio Campeche jump’éel jats’uts kaaj tu’ux ju beytal u yilk’ajal úuchben síis áaktuno’ob. Ya’ab jats’uts ba’alo’ob ku meyajta’al te’elo’, ( artesanía) yéetel u k'abo'ob. Le xa’ano’obo’ yéetel jipi japa u bilial u ti’al u jats’utskíinta’al le najo’obo’, tuukulta’ane’ sija’an tumen le k’ujo’ob yéetel u jejelas formas yanti’ob.

Le k’íilkabo’ ju beytal u luk'ul teeche' yéetel le pikito’obo’ ku síiskuntik tak a pixan,  bey xan le jats’uts p'óoko'obo’, u ti’al a ts’aik tulaakal k’íin.

U kaajil Bécale’ u kúuchil tu’ux ko’olel yéetel maako’ob ku meyajtiko’ob k’axbil p’oko’ob, lelo’, ku e’esik u jats’utsil yéetel úuchben tuukulo’ob ku béetik u jats’utskíinta’al úuchben k’íin tak le k’íino’ob bejla’e’.